اثر محلول‌پاشی نانوسیلیکون و اسید سالیسیلیک روی صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه کلزای بهاره در شرایط محدودیت آبی

چکیده سابقه و هدف: محدودیت آب مهمترین عامل محدود کننده در تولید کلزای بهاره در نواحی مدیترانه‌ایی نیمه خشک می‌باشد. استفاده از مواد مغذی با فن‌آوری نانو و تنظیم‌کننده‌های رشد ضمن تاثیر بر فرآیندهای فیزیولوژی گیاه می‌تواند در ایجاد تحمل به تنش آبی نقش مهمی ایفا کند. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات برخی صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه کلزای بهاره در واکنش به محلول‌پاشی برگی نانوسیلیکون و اسید سالیسیلیک تحت شرایط محدودیت آب بود. مواد و روش‌ها: این آزمایش به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1396 اجرا شد. تیمارهای محدودیت آب (شاهد یا آبیاری کامل، قطع آبیاری در مراحل ساقه‌روی، گلدهی و دانه‌بندی) و محلول‌پاشی سیلیکون به فرم نانودی‌اکسید سیلیکون (nSiO2) در سه سطح (صفر، 60 و300 میلی‌گرم در لیتر) و اسید سالیسیلیک (SA) در سه سطح (صفر، 5/0 و 5/2 میلی‌مولار) بودند. یافتهها: نتایج نشان داد اثرات اصلی فاکتورهای آزمایش روی صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه معنیدار میباشد. در تیمار آبیاری کامل، کمترین سبزینگی برگ (شاخص SPAD) مشاهده شد، با این حال بالاترین میزان این صفت تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی و با محلول‌پاشی 60 میلی‌گرم بر لیتر nSiO2 و 5/2 میلی‌مولار SA بدست آمد. در تیمارهای آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله دانهبندی، محلولپاشی 300 میلی‌گرم بر لیتر nSiO2 منجر به کاهش معنیدار عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (Fv/Fm) نسبت به سطح 60 میلیگرم بر لیتر nSiO2 شد. محلولپاشی 300 میلی‌گرم بر لیتر nSiO2 توأم با مصرف 5/0 و 5/2 میلیلیتر SA منجر به کاهش معنیدار نشت الکترولیت از غشا (EC) در مقایسه با تیمار شاهد شد. در شرایط عدم محدودیت آب، محلولپاشی 300 میلیگرم بر لیتر nSiO2 بالاترین محتوی نسبی آب (RWC) برگ را موجب شد. همچنین در بین سطوح مختلف اسید سالیسیلیک، بالاترین میزان RWC از محلولپاشی برگی 5/2 میلیلیتر SA بدست آمد. در شرایط آبیاری کامل، محلولپاشی 300 میلیگرم بر لیتر nSiO2 توأم با 5/0 میلیمولار SA، بالاترین عملکرد دانه (3/2847 کیلوگرم در هکتار) را موجب شد، در حالیکه کمترین میزان این صفت متعلق به تیمار قطع آبیاری در مرحله گلدهی و ساقهروی بدون محلولپاشی nSiO2 و SA بود. نتیجه‌گیری: نتیجهگیری شد محلولپاشی nSiO2 و SA به تنهایی و یا توأم در هر دو شرایط آبیاری و محدودیت آب تاثیر مثبت بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه نشان داد، با این حال مقدار بالاتر nSiO2 میتواند نقش بازدارنده روی اثرات مثبت SA داشته باشد.